Απολογιστικά για την εκδήλωσή μας της 22/11/2025
ΚΟΡΩΝΑ-ΓΡΑΜΜΑΤΑ
οι ΣΑΛΤΑΔΟΡΟΙ της Αθήνας μέσα από προφορικές αφηγήσεις
Οι "σαλταδόροι", παιδιά και έφηβοι της πείνας, του θανάτου από λιμό, ατρόμητα μπροστά στον φασισμό και τον ναζισμό την περίοδο της κατοχής στην Ελλάδα, έπαιξαν τις ζωές τους Κορώνα-Γράμματα για μια κουραμάνα, για ένα ξεροκόμματο.
Μαρτυρίες όσων άκουσαν τις ιστορίες τους, συγκινήσεις από εικόνες και ντοκουμέντα που ανασύρθηκαν από την εποχή εκείνη και προβάλλονται εστιασμένα στο ντοκιμαντέρ της Κατερίνας Κατσάρη, ήρθαν να μας υπενθυμίσουν πως οι πόλεμοι και οι συρράξεις δημιουργούν στα παιδιά τραύματα βαθιά και τους προσθέτουν ρόλους και βάρη που δεν τους αναλογούν.
Η δημιουργικότητα της σκηνοθέτριας Κατερίνας Κατσάρη συναντιέται εποικοδομητικά με την ιστορική έρευνα και τη μελέτη της επί των πηγών για να κατασκευάσει ένα αντιπροσωπευτικό και πλήρες αποτύπωμα που καταργεί τη λήθη και φανερώνει το σθένος και τη γενναιότητα που εν δυνάμει επιδεικνύουν τα αθώα παιδιά, οι "άβγαλτοι" και ιδεολογικά και πολιτικά αδαείς ακόμα νεολαίοι προκειμένου να ριχτούν στη μάχη, να ρισκάρουν και να διακινδυνεύσουν τόσο για να ζήσουν, όσο και για να παίξουν επικίνδυνα, τόσο για να ταπεινώσουν το, μισητό εχθρό όσο και να συνεισφέρουν κι αυτά στην αντίσταση απέναντί του. Είναι που το παράτολμο ξορκίζει το κακό καμιά φορά κι ας μην εξηγείται γιατί, κι ας μην μας αξίζει...
Οι συντελεστές της εκδήλωσης με τις τοποθετήσεις τους μας άνοιξαν τις ψυχές, μας διακίνησαν το συναίσθημα, μας έδωσαν εκ νέου κίνητρα να κρατάμε την ιστορία και τη μνήμη ζωντανή. Είναι και το σήμερα που στέκει αμείλικτο εκεί με εν ενεργεία πολέμους και αμέτρητα θύματα παιδιά και αθώους νέους και νέες, δηλαδή την ελπίδα και το αύριο.
Κι εμείς εδώ να βλέπουμε καθημερινά εικόνες αποτρόπαιες και με μία εύθραυστη ειρήνη αμφισβητήσιμη και με αστερίσκους να παλεύουμε να αντισταθούμε, να αλλάξουμε τον κόσμο, να διεκδικούμε το δίκαιο και τη δικαιοσύνη.
 |
| Κατερίνα Κατσάρη |
 |
| Στάθης Κουτρουβίδης |
 |
Μάχη-Στεφανία Βρόντου
|
********************
Η ομιλία της Μάχης Στεφανίας Βρόντου :
""
Αγαπημένοι φίλοι και φίλες,
Μόλις παρακολουθήσαμε μια ιστορία που, όσο κι αν ανήκει στο παρελθόν, χτυπά
απευθείας στην καρδιά του παρόντος.
Οι Σαλταδόροι —αυτά τα παιδιά, αυτοί οι έφηβοι— δεν είναι απλώς κομμάτι
της Ιστορίας. Είναι κομμάτι μιας αλήθειας που επαναλαμβάνεται κάθε φορά που μια
παιδική φωνή κόβεται απότομα στη μέση. Κάθε φορά που ένα παιδί ή ένας έφηβος
πρέπει να γίνει μεγάλος πριν την ώρα του.
Σήμερα θα ήθελα να σταθούμε λίγο σε αυτή την αλήθεια: τι σημαίνει για μια
παιδική ψυχή ο πόλεμος; Τι σημάδια αφήνει; Και πώς, μέσα σε όλη αυτή τη
σκοτεινιά, φυτρώνει πάλι η ζωή;
1. Όταν η παιδικότητα σπάει
Ο πόλεμος δεν ξεκινά μόνο στα σύνορα.
Ξεκινά μέσα στα παιδικά μάτια που βλέπουν κάτι που δεν χωράει στο μυαλό τους.
Μια έκρηξη, έναν άνθρωπο που πέφτει, έναν γονιό που παγώνει από τον φόβο.
Για ένα παιδί, ο κόσμος πρέπει να είναι προβλέψιμος, ζεστός,
προστατευμένος.
Ο πόλεμος κάνει τον κόσμο ξένο. Κάνει τη μέρα να μοιάζει επικίνδυνη και τη
νύχτα άγρυπνη.
Τους κλέβει το αυτονόητο: την αίσθηση ότι «είμαι ασφαλής».
Κι όταν χαθεί αυτή η αίσθηση, κάτι μέσα τους ραγίζει.
2. Ο φόβος που φωλιάζει βαθιά
Τα παιδιά του πολέμου κουβαλούν έναν φόβο που δεν μοιάζει με κανέναν άλλο.
Είναι ένας φόβος που φωλιάζει στο σώμα.
Που κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα και το βλέμμα να ψάχνει διαρκώς
απειλές.
Που επανέρχεται τη νύχτα σε όνειρα που μοιάζουν πραγματικά.
Που κάνει το παιδί να κρατά γερά τη μάνα του ή να μην θέλει να μιλήσει σε
κανέναν.
Και συχνά, αυτός ο φόβος δεν φεύγει όταν τελειώσει ο πόλεμος.
Μένει... σαν μια σκιά στην καθημερινότητα.
Σαν ένα κομμάτι μνήμης που δεν είπε ποτέ όλη την ιστορία του.
3. Η σιωπή των παιδιών
Πολλά παιδιά δεν μιλούν για όσα έζησαν.
Όχι γιατί δεν θέλουν —αλλά γιατί δεν μπορούν.
Γιατί ο πόνος τους είναι πολύ μεγάλος για να χωρέσει σε λέξεις.
Στη συνθετική προσέγγιση λέμε ότι το τραύμα χρειάζεται μάρτυρα.
Ένα βλέμμα που θα αντέξει να το ακούσει.
Έναν άνθρωπο που θα πει:
«Σε βλέπω. Δεν είσαι μόνος.»
Πόσα παιδιά των Σαλταδόρων έζησαν μια ζωή με αυτή τη σιωπή;
Μια σιωπή που έλεγε περισσότερα από χίλιες λέξεις.
4. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις στον
εσωτερικό κόσμο των παιδιών
Οι επιπτώσεις εξαρτώνται από την ηλικία, την προσωπικότητα και κυρίως τη
σχέση με τους ενήλικες φροντιστές.
Α. Συναισθηματικό φορτίο
- Έντονος
φόβος, αίσθημα διαρκούς απειλής
- Θλίψη και
πένθος για απώλειες προσώπων ή βεβαιοτήτων
- Ενοχή
επιζώντα: «Γιατί εγώ και όχι οι άλλοι;»
- Θυμός που
δεν βρίσκει εύκολα αποδέκτη
Β. Συμπεριφορικές εκδηλώσεις
- Παλινδρόμηση
σε προηγούμενα στάδια (π.χ. νυχτερινή ενούρηση, ανάγκη για υπερβολική
εγγύτητα)
- Υπερδιέγερση,
δυσκολία ύπνου, εφιάλτες
- Επιθετικότητα
ή απόσυρση
- Υπευθυνοποίηση
πέρα από την ηλικία (parentification)
Γ. Γνωσιακές επιπτώσεις
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Κατακερματισμένη
μνήμη
- Δημιουργία
νοημάτων γύρω από το «κακό» και την ηθική
5. Η εφηβεία σε πολεμικό τοπίο:
μια χαμένη αθωότητα
Η εφηβεία, ακόμη και σε ειρηνικούς καιρούς, είναι μια περίοδος έντασης.
Όταν όμως ο πόλεμος μπαίνει μέσα σε αυτή τη διαδικασία, όλα επιταχύνονται.
Ο έφηβος γίνεται «μεγάλος» χωρίς να έχει επιλέξει.
Χωρίς να έχει προλάβει να δοκιμάσει, να αμφι, να πειραματιστεί.
Οι Σαλταδόροι πήραν ρίσκα μεγαλύτερα από την ηλικία τους.
Έτρεξαν, κρύφτηκαν, μετέφεραν πληροφορίες, κουβάλησαν φόβο και ελπίδα στην ίδια
τσέπη.
Και μέσα σε αυτό, πού να χωρέσει ο πρώτος έρωτας, η ανεμελιά, η ανακάλυψη
του εαυτού;
Πολλοί από αυτούς τους εφήβους μεγάλωσαν με ένα βάρος που δεν ήταν δικό τους.
Με μια αίσθηση καθήκοντος που συχνά καταπίνει την προσωπική επιθυμία.
6. Το τραύμα που κληρονομείται
Το τραύμα του πολέμου δεν τελειώνει όταν πέσουν τα όπλα.
Περνά από γενιά σε γενιά, σαν μια σιωπηλή κληρονομιά.
Περνά μέσα από βλέμματα, συμπεριφορές, φόβους που δεν ξέρουμε από πού
ξεκίνησαν.
Και πολλές φορές, ένα παιδί ή ένας ενήλικας που δεν γνώρισε τον πόλεμο
κουβαλά μέσα του τη σκιά ενός πολέμου που έζησαν οι παππούδες του.
Αυτό είναι το βάθος της ανθρώπινης μνήμης.
7.Και όμως… μέσα σε όλα αυτά,
υπάρχει φως
Εδώ θέλω να σταθώ με ευλάβεια.
Γιατί ναι, ο πόλεμος πληγώνει.
Αλλά τα παιδιά —όσο κι αν μας ξαφνιάζει— έχουν μια απίστευτη δύναμη.
Μια ικανότητα να βρίσκουν ζωή μέσα στο σκοτάδι.
Τι τα στηρίζει;
- Ένα χέρι
που δεν τα αφήνει.
- Ένα βλέμμα
που τα αναγνωρίζει.
- Μια ομάδα,
μια κοινότητα, ένα «μαζί».
- Ένα
παιχνίδι που, έστω για λίγο, ξαναφέρνει την ελευθερία.
- Μια
αφήγηση που δίνει νόημα σε αυτό που έζησαν.
Η ανθεκτικότητα δεν είναι άρνηση του πόνου.
Είναι η απόδειξη ότι μέσα στην ανθρώπινη ψυχή υπάρχει κάτι που επιμένει να ζει.
8. Ο ρόλος μας ως θεραπευτές
Ως συνθετική ψυχοθεραπεύτρια, βλέπω τον πόλεμο όχι μόνο σαν ιστορικό
γεγονός αλλά σαν μια εσωτερική εμπειρία που ζητά φροντίδα.
Η θεραπεία δεν είναι μόνο λόγια —είναι σχέση.
Είναι παρουσία.
Είναι ένας χώρος όπου το παιδί, ο έφηβος ή ο ενήλικας μπορεί επιτέλους να
αναπνεύσει.
Συχνά χρειάζεται:
- να
ρυθμίσουμε μαζί το σώμα, να του δώσουμε ξανά αίσθηση γείωσης
- να
σταθούμε δίπλα στη θλίψη χωρίς να την επιταχύνουμε
- να
επιτρέψουμε την αφήγηση να ανθίσει όταν ο άνθρωπος είναι έτοιμος
- να
ξαναβρούμε μαζί τη χαρά, το παιχνίδι, το χρώμα
Η θεραπεία δεν αλλάζει το παρελθόν.
Αλλά αλλάζει τον τρόπο που το παρελθόν κατοικεί μέσα μας.
9. Κλείσιμο
Οι Σαλταδόροι του ντοκιμαντέρ είναι μια υπενθύμιση ότι η παιδική ψυχή είναι
εύθραυστη —και ταυτόχρονα θαυματουργά δυνατή.
Ότι ο πόλεμος μπορεί να πληγώσει βαθιά —αλλά και ότι η ανθρώπινη καρδιά
συνεχίζει να ψάχνει νόημα, σχέση, φως.
Απόψε, κρατώ μέσα μου μια εικόνα:
Ένα παιδί που τρέχει σε μια σκοτεινή πόλη, κρατώντας κάτι πολύτιμο στο χέρι.
Και όσο κι αν φοβάται, δεν σταματά.
Γιατί πιστεύει σε κάτι.
Γιατί ελπίζει.
Αυτή η εικόνα, νομίζω, είναι η ουσία της ανθεκτικότητας.
Η ικανότητα να συνεχίζουμε —όχι χωρίς φόβο, αλλά παρά τον φόβο.
Σας ευχαριστώ από καρδιάς.
"""
.
